Theo tin của Bloomberg New Energy Finance, London and New York, đăng ngày 06/11/2018, đến năm 2040 tổng đầu tư toàn cầu cho lĩnh vực LƯU TRỮ NĂNG LƯỢNG (energy storage) sẽ là 1.200 tỷ USD (1,2 nghìn tỷ USD, GDP của Việt Nam năm 2017 là 223,9 tỷ USD, theo World Bank). Lý do chủ yếu là sự rớt giá mạnh mẽ của ắc qui Lithium – ion (ắc qui này khác hoàn toàn với ắc axit qui chì độc hại về môi trường phổ biến ở Việt Nam). Năm 2010 giá một bình ắc qui Lithium – ion (thể lỏng, liquid state) là 1.000 USD/kWh. Tháng 3/2018 đã giảm xuống còn 125 USD/kWh. Đến năm 2030 sẽ giảm xuống 73 USD/kWh. Hiện nay, hầu hết các hãng sản xuất ắc qui đang bán loại có tuổi thọ trung bình 8 năm, xe chạy 160.000 km. Sau năm 2020 ắc qui Lithium – ion (thể rắn, solid state) sẽ ra đời, ưu việt hơn, an toàn hơn, dung lượng lưu trữ cao hơn, tuổi thọ dài hơn, tốc độ phóng điện và thời gian nạp điện cũng nhanh hơn.

Vào năm 2030 lượng ô tô điện (bao gồm xe tải nhẹ và xe buýt) sẽ tăng lên gấp 27 lần!!, đạt 30 triệu xe. Vào năm 2050, các ô tô, xe điện sẽ tiêu thụ 9% tổng nhu cầu điện năng toàn cầu. Trên toàn Thế giới, 20% tổng km đường do tất cả các xe ô tô lăn bánh sẽ là sử dụng điện, tương đương với cắt giảm 20% lượng xăng dầu tiêu thụ. Đồng nghĩa với cắt giảm 20% tiếng ồn từ động cơ, cắt giảm 20% lượng phát thải khí CO₂ và cắt giảm 20% lượng khí SOx và NOx độc hại do xăng dầu gây ra. Nước Đức sẽ là nước dẫn đầu Thế giới về tỷ lệ sử dụng ô tô điện.

Đến năm 2040 tổng công suất ắc qui sẽ là 942GW với dung lượng điện là 2.857GWh. Triệu triệu các ắc qui có tổng công suất 942GW sẽ tương đương với 942 nhà máy nhiệt điện than hiện đại nhất của Việt Nam (mới đưa vào vận hành thuộc trung tâm Nhiệt điện than Vĩnh Tân, công suất bình quân 1000MW/nhà máy). Điều đó có nghĩa là sẽ không cần nhiệt điện than nữa, cả khi tắt gió và không có ánh sáng mặt trời, người dân vẫn có điện dùng. Điện mặt trời dư thừa vào ban ngày sẽ tự động nạp vào ắc qui và lưu trữ trong đó,  chiều về vào giờ cao điểm đem ra sử dụng. Càng nhiều ắc qui được lắp đặt, cân đối cung – cầu về điện càng luôn được đảm bảo, lưới điện quốc gia càng ổn định, những cán bộ nhân viên làm công tác điều độ điện (dispatchability) càng nhàn  hạ.

Tạo hóa đã tạo nên sức gió và ánh sáng mặt trời vô tận, không cạn kiệt, phân bổ ở khắp nơi, phi tập trung là cơ sở để hình thành nền điện lực dân chủ ở trên Thế giới. 100% các vùng sâu, vùng xa, hải đảo sẽ có điện NLTT. 

Đáng tiếc là Bộ Công thương đã tham mưu không chuẩn cho Thủ tướng Chính phủ về “Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011 - 2020 có xét đến năm 2030” và đã được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định số 428/QĐ-TTg, ngày 18/3/2016, còn được gọi là Quy hoạch Điện lực VII điều chỉnh. Theo Qui hoạch sản lượng nhiệt điện than vào năm 2030 chiếm tỷ trọng 53,2%, điện khí tự nhiên 16,8%, thủy điện 15,5%, điện sinh khối 2,1%, điện gió 2,1%, điện mặt trời 3,3%. Từ nay đến năm 2030 sẽ đầu tư khoảng 3.206.652 tỷ đồng (tương đương 148 tỷ USD).

Căn cứ thực tế triển khai nhiệt điện than rất mạnh mẽ từ năm 2015 - 2018, có thể dự đoán vào năm 2030, tỷ trọng nhiệt điện than sẽ chiếm 60%. Bản Qui hoạch này là căn cứ để Nhà nước xây dựng kế hoạch đầu tư phát triển ngành điện hàng năm. Mô hình nhiệt điện than là chủ lực là mô hình của Điện lực Thế giới thập kỷ 60, 70.

Chỉ thuần túy những tiến bộ vượt trội của KH&CN trong điện gió, điện mặt trời và ắc qui cộng với cơ chế thị trường, đấu thầu công khai minh bạch, đến nay đã đủ làm cho chi phí qui dẫn LCOE (có thể gọi là giá thành, giá hoà vốn cho suốt đời 1 dự án điện) của điện gió và điện mặt trời ở hầu hết các nước trên Thế giới đã rẻ hơn LCOE nhiệt điện than của họ (có chịu thuế BVMT và phí phát thải CO₂). Thậm chí LCOE điện gió và điện mặt trời của họ còn rẻ hơn LCOE nhiệt điện than siêu bẩn của Việt Nam, bình quân 7,0cent US/kWh (có thuế BVMT tượng trưng 10đ/kg than, phí phát thải CO₂ bằng 0). Bình quân toàn Thế giới, nửa đầu năm 2018, LCOE của điện gió trên bờ là 5,0 cent US/kWh, điện mặt trời 6,0 cent US/kWh. Ấn Độ: Nửa đầu năm 2018, LCOE của điện gió trên bờ là 3,9 cent US/kWh, điện mặt trời là 4,1 cent US/kWh. Ngày 20/7/2017 cơ quan Điện và Nước của thành phố Dubai thông báo là dự án Điện mặt trời Al Maktoum giai đoạn 3 sẽ hoàn tất vào năm 2020, LCOE sẽ là 2,99 cent US/kWh. Theo báo cáo tổ chức NLTT quốc tế (International Renewable Energy Agency, IRENA), Renewable Power Generation Costs in 2017: Giá đấu thầu điện mặt trời thấp kỷ lục ở Dubai, Mexico, Peru, Chile, Abu Dhabi và Saudi Arabia trong năm 2016 và 2017 đã khẳng định LCOE từ năm 2018 trở đi sẽ là 3 cent US/kWh.  Điện gió trên bờ từ lâu đã luôn rẻ hơn điện mặt trời. Những đấu thầu vừa  rồi về điện gió trên bờ ở Brazil, Canada, Germany, India, Mexico và Morocco cho LCOE là 3 cent Mỹ/kWh.  Từ đó cho thấy năng lượng điện sẽ rất sớm rẻ hơn và giá ổn định hơn năng lượng từ xăng, dầu và khí.

Có 3 nghịch lý rất khó trả lời, đã đeo bám Việt Nam mấy năm gần đây: 1) Tại sao LCOE nhiệt điện than siêu bẩn của Việt Nam lại cao gấp 200% LCOE điện gió và điện mặt trời siêu sạch tại các quốc gia giàu có? 2) Tại sao các quốc gia giàu có, chi phí LCOE chỉ bằng nửa so với Việt Nam nhưng lại luôn đưa ra mức giá bán lẻ điện cao gấp 2 lần giá bán lẻ điện Việt Nam? 3) Tại sao hiệu suất sử dụng năng lượng của họ luôn cao hơn gấp 2 lần hiệu suất sử dụng năng lượng của Việt Nam? 3 nghịch lý này nếu Chính phủ và Bộ Công thương không thể đảo ngược được thì Việt Nam sẽ luôn tụt hậu so với Thế giới.

ĐIỆN GIÓ - ĐIỆN MẶT TRỜI - ẮC QUI ĐANG LÀ 3 TRỤ CỘT CỦA ĐIỆN XANH, ĐIỆN SẠCH. Không thể phát triển điện gió và điện mặt trời nếu không có ắc qui.  Trên Thế giới không có khái niệm điện mặt trời bị cắt bỏ ắc qui như ở Việt Nam (Chương trình một triệu ngôi nhà xanh đang giới thiệu, chào bán gói sản phẩm BigKilowatt điện mặt trời trên mái nhà cắt bỏ ắc qui, chi tiết xin mời đọc bài THIỂU SỐ BUỒN TẠI HỘI THẢO KHOA HỌC VỀ ĐIỆN MẶT TRỜI)

Thế giới đang coi năng lượng xanh, năng lượng sạch là trụ cột của tăng trưởng và phát triển để đạt phồn vinh và thịnh vượng. Trong khi Việt Nam lại coi nhiệt điện than là quân vương, trụ cột của tăng trưởng và phát triển. Việt Nam đã trở thành thiểu số đơn độc, lẻ loi trong xu thế điện lực của Thế giới, đã đứng ngoài tổ chức NLTT quốc tế (IRENA) với khoảng 180 thành viên.

Trung Quốc là nước thực sự có tầm nhìn xa về ắc qui, nên đã từ lâu họ đi khắp Thế giới mua, vơ vét các kim loại quí hiếm như Lithium, Cobalt, Mangan, Nickel… tích trữ cho sản xuất ắc qui. Sau năm 2020, Trung Quốc sẽ vượt Mỹ trở thành nước dẫn đầu trong sản xuất ắc qui. Đến năm 2040 tổng công suất ắc qui do Trung Quốc, Mỹ và Ấn Độ sản xuất sẽ chiếm gần 50% toàn cầu. Tiếp theo, thứ tự là Nhật, Đức, Pháp, Úc, Hàn Quốc, UK.

Trên toàn nước Mỹ, tùy từng nhà máy, giá bán điện ngoài giờ cao điểm năm 2017 dao động từ 3 cents đến 21 cents, qui đổi tương đương ra xăng là 25 cents/gallon đến 178 cents/gallon. Giá điện ở Mỹ lại khá ổn định, trong khi giá xăng lại biến động nhiều. Bình quân trên toàn nước Mỹ, giá điện mà ô tô sử dụng trong 15 năm qua (2002 – 2017), qui đổi ra gallon xăng, là 1 USD/gallon. Trong khi giá xăng bình quân cho cùng kỳ từ 2 USD – 4,5 USD/gallon. Đó là lý do thuần túy về kinh tế khiến nhiều người sẽ từ bỏ xe chạy xăng chuyển sang sử dụng xe chạy điện; chuyển từ đến cây xăng để bơm xăng sang cắm  điện cho ô tô ngay tại  nhà, hoặc ở những trạm nạp điện chuyên dụng trên dọc đường đi.

Bình quân trong một năm người lái xe ô tô điện thu lợi hơn so với chạy xăng khoảng 800 USD, đủ để mua được 1 chiếc smart phone hấp dẫn và hiện đại. Tương tự người dân sẽ chuyển từ đun bếp ga, sang đun bếp điện. Chưa kể đến ưu tiên hàng đầu của nhân dân ở các nước CNTB sinh thái là BVMT và nghiêm túc thực thi thỏa thuận Paris 2015 về cắt giảm phát thải CO₂. Hóa ra làm điện xanh, điện sạch lại vừa được lợi về kinh tế vừa có dư thừa điện để sử dụng. Chính vì vậy, nước Mỹ và rất nhiều nước khác trên Thế giới đang tiến tới từ bỏ hoàn toàn nhiệt điện than và giảm thiểu mạnh mẽ sử dụng xăng dầu, mặc dù Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố rút khỏi  thỏa thuận Paris 2015.

Ước gì, nền điện lực Việt Nam đi theo xu hướng nền điện lực dân chủ ở trên Thế giới, không có độc quyền, sẽ có rất nhiều người sản xuất điện và bán lẻ điện. Hình thành nên rất nhiều những lưới điện thông minh nhỏ (small smart grids), tích hợp thành lưới điện thông minh của cả nước (national smart grid). Giá bán lẻ điện sinh hoạt được qui định linh hoạt theo giờ trong ngày. Vào giờ cao điểm bán với giá cao, giờ thấp điểm bán giá rẻ để người dân biết, GÓP PHẦN MANG LẠI HIỆU QUẢ KINH TẾ - KỸ THUẬT VÀ NĂNG LƯỢNG LỚN NHẤT cho ngành điện và người dân.

Ví dụ (con số chỉ để minh họa): Từ 0g – 6g là 1.000 đồng/kWh, từ 6g – 10g là 3.000 đồng/kWh, từ 10g – 16g là 2.000 đồng/kWh, từ 16g – 20g là 4.000 đồng/kWh, từ 20g – 24g là 1.500. Đồng hồ đo điện thông minh (smart meter) sẽ ghi chép lại tất cả chi tiết theo thời gian thực sử dụng điện.

Lưới điện thông minh với các đồng hồ đo điện thông minh, đến năm 2017 Trung Quốc đã lắp đặt tất cả 500 triệu đồng hồ đo điện thông minh, cao ngất ngưởng so với toàn thế giới, gấp 6 lần toàn nước Mỹ. Chi tiết mời xem bài viết TRUNG QUỐC ĐẦU TƯ NLTT TOÀN CẦU.

Với giá bán lẻ điện sinh hoạt như vậy, thì người dân nghèo đô thị, chưa đủ khả năng mua các tấm quang điện mặt trời để lắp đặt trên mái nhà, vẫn có thể chỉ cần mua ắc qui không thôi để tích điện lưới vào giờ giá rẻ và sử dụng nó vào giờ giá cao, giúp họ tiết kiệm được đáng kể tiền điện hàng tháng.

GÓP PHẦN LÀM NÊN NHỮNG BIẾN ĐỔI THẦN KỲ ĐÓ CÓ CÔNG LỚN LÀ CÁC ẮC QUI, lĩnh vực của ngành Hóa lý./.

Trân trọng cám ơn bạn đọc, mong được chia sẻ rộng rãi hơn.

Nguyễn Đức Thắng, Hà Nội ngày 10/11/2018.