OAN CHO TỔNG GIÁM ĐỐC WHO
Tổng thống Mỹ Donald Trump và nhiều người Việt Nam đang tấn công Tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ông Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus. Có báo chí còn đưa thông tin trên mạng đã tập hợp được gần 1 triệu chữ ký yêu cầu ông Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus từ chức. Với cáo buộc là Tổng giám đốc WHO đã phản ứng chậm và thiên về lắng nghe Trung Quốc, cả nể Trung Quốc, chưa đủ quyết liệt nên để xảy ra đại dịch Covid-19. Ông Donald Trump nói thẳng là đã thất vọng với cách làm việc của ông Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus.
Ông Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, sinh năm 1965, người nước Etiopia ở Châu Phi, nhà vi trùng học, được bầu làm Tổng giám đốc WHO (nhiệm kỳ 5 năm) vào tháng 5/2017 tại Đại Hội đồng lần thứ 17 của các nước thành viên (194 nước).
Phải khẳng định rằng, nếu không có tiếng nói ủng hộ của đại biểu Mỹ, chắc chắn ông Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus không thể trúng cử. Trước đó, ông là Bộ trưởng Bộ Ngoại giao (2012 – 2016) và Bộ trưởng Bộ Y tế (2005 – 2012). Etiopia là một đất nước nghèo ở Châu Phi, nhưng có một Bộ trưởng được bầu theo cơ chế rất cạnh tranh, làm Tổng giám đốc WHO, nên thực sự đáng ngưỡng mộ. Tôi ước mong sao có một Bộ trưởng hay một quan chức nào đó của Việt Nam sau này cạnh tranh thắng cử, được bầu làm Tổng giám đốc một của một tổ chức đa phương nào đó, ví dụ WHO, IMF, WB, ADB, UNIDO, UNDP, UNEP, UNESCO v.v.. Nếu được vậy, tự hào và vinh quang lắm Việt Nam ơi!
Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố cắt viện trợ cho WHO là một đòn giáng chí mạng vào WHO và ông Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus. Kinh phí cắt giảm sẽ được thực hiện sau 60 ngày. Mỹ là nước lớn nhất, hàng năm đóng góp kinh phí từ 500 – 600 triệu USD cho WHO. Tổng giám đốc WHO nói rằng họ đã làm việc hết sức mình và sau đại dịch sẽ họp Hội đồng các nước thành viên (194 nước) để xem xét, rút kinh nghiệm; luôn coi trọng Mỹ là nước thành viên dẫn đầu của WHO và Tổng thống Donald Trump không nên chính trị hóa vấn đề.
Chỉ có thông tin nói là thu thập được gần 1 triệu chữ ký yêu cầu ông Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus từ chức. Tuy nhiên cách thức thu thập chữ ký, danh sách đó ở đâu, ai giữ? giá mà được công khai minh bạch, tường minh thì hay biết bao! Tôi đã chịu khó tìm trên mạng nhưng không thấy.
Ông Donald Trump là một trong những chính trị gia nổi tiếng Thế giới là “sớm nắng, chiều mưa”. Chính sách cho một quốc gia, chính sách đối ngoại cũng sớm nắng, chiều mưa. Các đời Tổng thống Mỹ chưa có ông nào xa thải, trợ lý, Bộ trưởng, cán bộ cao cấp nhanh chóng và bất ngờ như ông Donald Trump. Ví dụ liên quan đến cáo buộc ông trong việc gây sức ép lên Tổng thống mới đắc cử của Ukraina để điều tra những hoạt động phi pháp của cha con Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden, ông đã xa thải 7 quan chức cao cấp dưới quyền. Gần đây nhất là ông Anthony S. Fauci, Giám đốc Viện quốc gia về các bệnh lây nhiễm và Dị ứng, trợ lý đắc lực, tay phải của Tổng thống trong chống đại dịch Covid-19, luôn đứng cạnh Tổng thống trong tất cả các cuộc họp báo về đại dịch Covid-19, thay Tổng thống trả lời rất nhiều vấn đề, được Tổng thống hết lời khen ngợi, thế mà hôm kia Tổng thống Donald Trump đã lên mạng Twiter đưa tin ngắn gọn “Đã đến lúc phải xa thải A. S. Fauci”, rất giật gân!
Các nguyên thủ quốc gia khác, ngay đến nước Anh, nước Pháp hay Đức cũng chịu, không hiểu tính khí của ông Donald Trump như vậy thì những vấn đề về chính sách, chiến lược hợp tác ký kết có dễ bị thay đổi hay không? Vì Tổng thống Donald Trump đã xổ toẹt nhiều văn bản pháp lý mà Tổng thống Mỹ Barack Obama đã ký kết ban hành tại nước Mỹ và hợp tác với các nước khác trên Thế giới.
Tại cuộc chạy đua, tranh cử Tổng thống Mỹ năm 2016 ông Donald Trump đã thua bà Hilary Cliton ở số phiếu cử tri phổ thông, nhưng đã thắng bà Hilary ở số phiếu đại cử tri, nên đã trở thành Tổng thống Mỹ. Điều đó có nghĩa là không phải cá nhân ông Donald Trump chiến thắng mà là Đảng Cộng hòa chiến thắng, yếu tố quyết định để ông Donald Trump trở thành Tổng thống Mỹ. Vì Đảng Cộng hòa đã chiến thắng Đảng Dân chủ ở đa số các tiểu bang, chiếm đa số ghế tại Thượng viện, nên những đại cử tri này mới quyết định ai sẽ là Tổng thống Mỹ.
Đổ lỗi cho Tổng giám đốc WHO lúc này, chính trị hóa vấn đề và đòi ông từ chức tôi nghĩ là không hợp lý và oan cho ông ấy. Vì những lý do sau:
WHO không có quyền lãnh đạo, chỉ đạo các nước trong cuộc chiến chống bất cứ đại dịch nào. WHO cũng không có bất cứ quyền quyết định, ban hành các chính sách, biện pháp để bắt các nước thành viên tuân thủ, thực hiện chống dịch.
WHO chỉ có nghĩa vụ và trách nhiệm đưa ra những cảnh báo, khuyến nghị, khuyến cáo về chuyên môn, kỹ thuật, những hướng dẫn, những cố vấn, những báo cáo kết quả nghiên cứu, tổng hợp và chia sẻ những thông tin tình hình trong lĩnh vực y tế, sức khỏe giống hệt như nhau cho toàn Thế giới. Vậy tại sao cùng một cảnh báo, khuyến nghị của WHO giống hệt như nhau cho tất cả các nước trên Thế giới, được chia sẻ vào cùng một thời điểm, đã có rất nhiều nước, đa số lớn đến nay (ngày 15/4/2020) tạm gọi là thành công trong kiểm soát đại dịch Covid-19, trong đó có Việt Nam. Tạm gọi thôi vì chưa có một nhà tiên tri nào có thể dự đoán được, khi nào chấm dứt đại dịch Covid-19?. Bạn có thể click vào đường link này:
https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/situation-reports
để kiểm tra, theo dõi thông tin thống kê tổng hợp về đại dịch Covid-19 toàn cầu, tất cả các nước và từng ngày. Vậy tại sao cùng một mặt bằng thông tin do WHO cung cấp rất, rất nhiều nước thành công, trong khi một số ít nước thất bại, đặc biệt là 6 nước Tây Âu và Bắc Mỹ, gồm Mỹ, Italia, Tây Ban Nha, Pháp, Anh, Bỉ.
Đức và Hà Lan tương đương nhau, không đến nỗi tệ, tôi vẫn coi là kiểm soát được đại dịch Covid-19. Như vậy chỉ có Trung Quốc và 6 nước là Mỹ, Italia, Tây Ban Nha, Pháp, Anh, Bỉ coi như thất bại vì để số lượng người nhiễm và tử vong khá cao. 187 nước thành viên còn lại là kiểm soát thành công, tạm khống chế được đại dịch Covid-19.
Vậy căn cứ vào đâu mà nói là WHO thất bại, không làm tròn trách nhiệm? Ngoại trừ Trung Quốc, tôi coi là nước khởi nguồn và có trách nhiệm lớn trong việc để bùng phát dịch bệnh, 6 nước còn lại tại sao lại thất bại? Tổng thống Mỹ Donald Trump nên xem lại ở chính quyết sách của ông trong quản trị đại dịch Covid-19 thay vì đổ lỗi cho Tổng giám đốc WHO, cắt tài trợ đã cam kết cho WHO và yêu cầu ông Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus từ chức giữa lúc nước sôi, lửa bỏng.
Tại sao Việt Nam sát nách Trung Quốc, buôn bán đường bộ, chính ngạch và tiểu ngạch diễn ra hàng ngày với Trung Quốc mà chúng ta hoàn toàn kiểm soát được? Tại sao Mỹ, Italia, Tây Ban Nha, Pháp, Anh, Bỉ vô cùng xa Trung Quốc so với Việt Nam lại thất bại, thua kém Việt Nam?
Vì có đến 187 nước thành viên đã tạm thời thành công, nên WHO cũng tạm thời thành công. Còn vì 6 nước Mỹ, Italia, Tây Ban Nha, Pháp, Anh, Bỉ thất bại mà qui kết cho lỗi của WHO thì không logic tý nào. Tổng giám đốc WHO làm sao mà có thể quyết, chỉ đạo Tổng thống Mỹ Donald Trump hay Thủ tướng Italia phải ban hành lệnh giãn cách xã hội vào ngày này, ngày kia v.v.. được?. Vì vậy sẽ là không hợp lý khi bắt Tổng giám đốc WHO phải chịu trách nhiệm về những thất bại của 6 nước Mỹ, Italia, Tây Ban Nha, Pháp, Anh, Bỉ. Chỉ khi ông Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus được toàn quyền quản trị tình hình đại dịch Covid-19 tại nước Mỹ mới có thể qui kết trách nhiệm thất bại cho ông ấy. Nếu như vậy, có nghĩa là nguyên thủ 6 nước trên là bù nhìn, con rối à? Nếu WHO chậm thông báo, hay xem nhẹ đại dịch ban đầu, chẳng lẽ nguyên thủ các quốc gia trên cứ thế án binh bất động, phải chờ đợi sự hướng dẫn của WHO à? Vô lý! Họ phải căn cứ vào sự phát triển tình hình dịch bệnh của chính nước mình và những thông tin mà họ có để đưa ra quyết định chứ!. Việt Nam ở sát nách với Trung Quốc, phải hành động trên những thực tế của Việt Nam, đâu cứ phải chờ đợi WHO. Họ là những Tổng thống, Thủ tướng và các Bộ trưởng Bộ Y tế, chứ không phải là cấp chuyên gia, cố vấn.
Về sự thất bại của nước Mỹ trong quản trị đại dịch Covid-19, bà Nancy Pelosi, Chủ tịch Hạ viện đã không đổ lỗi cho Tổng giám đốc WHO mà qui tội trực tiếp cho Tổng thống Mỹ Donald Trump. Thứ 3 ngày 14/4/2020 bà đã công bố cho cả nước biết bức thư của bà gửi các đồng nghiệp Đảng Dân chủ, có mấy điểm quan trọng sau:
“Thực tế là Donald Trump đã phá hoại cơ sở hạ tầng được giao cho ông ta để xây dựng kế hoạch kiểm soát đại dịch, dẫn đến những cái chết không cần thiết và thảm họa kinh tế.
Thực tế là trong tháng 1, Donald Trump đã được cảnh báo về đại dịch, nhưng ông ta đã phớt lờ, thực hiện những hành động không đủ đã dẫn đến những cái chết không cần thiết và thảm họa kinh tế.
Thực tế là Donald Trump đã nói với những người thân tín nhất của mình là đại dịch chỉ là tin vịt báo chí, nó sẽ biến mất như trong ảo thuật, chính điều này đã đe dọa các tính mạng và tạo đường đến thảm họa kinh tế.” Nguyên văn:
Theo tôi, WHO không có quyền quyết và chỉ đạo các nước thành viên. WHO chỉ có nghĩa vụ và trách nhiệm đưa ra những cảnh báo, khuyến nghị, khuyến cáo, hướng dẫn, chia sẻ thông tin mà thôi, tất cả giống nhau và vào cùng một thời điểm, cho toàn Thế giới.
Nếu qui kết cho WHO là chậm đưa ra phản ứng, đánh giá sai tình hình dịch, thì cũng oan và tội cho WHO. Vì con virus Corona này là hoàn toàn mới. Chưa một nhà khoa học, chuyên gia về virus nào biết về nó. Chính vì vậy mà nước Mỹ mới đặt cho nó một cái tên là Novel Corona Virus. Từ novel ở đây là mới, là virus corona mới. Nó xuất hiện đầu tiên ở bệnh nhân số 0 ở thành phố Vũ Hán vào đầu tháng 12/2019. Phải đến 3 tuần sau bệnh viện ở Vũ Hán mới té ngửa người ra đó là bệnh lây từ người sang người, sau khi vài bác sĩ và y tá ở bệnh viện ốm, sốt và ho. Ngày 31/12/2019, Trung Quốc gửi báo cáo lên WHO cho biết về một nhóm các ca bệnh viêm phổi "do nguyên nhân chưa biết" tại thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc. Ngày 10/01/2020, WHO gửi "hướng dẫn kỹ thuật" với thông tin tư vấn tới mọi quốc gia về cách phát hiện, xét nghiệm và quản lý các ca bệnh có thể có.
Đó là quãng thời gian mà toàn Thế giới bắt buộc phải trả giá, WHO không phải là nhà tiên tri mà đưa những nhận xét, đánh giá hay cảnh báo sớm cho toàn Thế giới, khi chưa có thông tin từ Trung Quốc, có thể gây hoảng loạn sớm không cần thiết.
Con Covid-19 là hoàn toàn mới, nên từ đầu, WHO và các nhà khoa học, chuyên gia Châu Âu và Mỹ đều khẳng định là virus không thể lây lan khi chưa xuất hiện triệu chứng. Thời gian ủ bệnh là không thể lây lan. Từ đó dẫn đến khuyến cáo chỉ người có bệnh mới phải đeo khẩu trang vì khẩu trang đã trở thành sản phẩm khủng hoảng toàn cầu, đến mức các bác sĩ, nhân viên, y tá chăm sóc người bệnh lại không có khẩu trang để bảo vệ họ.
Thực tế phát hiện ra là tính đến cuối tháng 2, Trung Quốc có đến 43.000 người dương tính với Covid-19 nhưng không hề có triệu chứng, họ chỉ được cách ly, theo dõi và không điều trị. Hiroshi Nishiura, nhà dịch tễ học tại Đại học Hokkaido, cho biết tỷ lệ bệnh nhân Nhật không triệu chứng được sơ tán khỏi Vũ Hán là khoảng 38%. Du thuyền Diamond Princess, bị cách ly nhiều tuần ở cảng Yokohama Nhật Bản, trong số 712 người dương tính với nCoV có 334 người không triệu chứng (47%). Một báo cáo của Liên minh châu Âu (EU) cuối tháng 2, ước tính tỷ lệ các ca nhiễm nCoV không triệu chứng ở Italy là 44%.
Từ những phát hiện mới này, chúng ta có thể rút ra kết luận là con Covid-19 sẽ sống lâu dài với chúng ta. Xã hội mọi loài vật, trong đó có loài người là luôn có giao tiếp với nhau. Vì không có giao tiếp, không hình thành xã hội. Vì vậy, rất khó có thể khẳng định là trong một sự kiện nào đó, có vài trăm người, toàn là những người khỏe mạnh, đã kiểm tra thân nhiệt mới được vào tham dự, là 100% âm tính với Covid-19. Các thành viên trong gia đình cũng đi giao tiếp khắp nơi, không thể khẳng định được 100% những người mà họ giao tiếp là âm tính với Covid-19. Đơn giản là biết đâu chính mình, hay vợ hoặc con mình dương tính với Covid-19? Ngay đến cả Thủ tướng Anh Boris Johnson với bao nhiêu hàng rào, tầng lớp bảo vệ che chắn, thế mà vẫn bị lây nhiễm, “À, hóa ra mình dương tính với Covid-19, lây nhiễm từ ai nhỉ?”. Ông Trời cũng không thể biết được. Thủ tướng Anh đã bị nhiễm Covid-19 mà bản thân ông không thể biết. Thủ tướng phải làm việc, giả sử 12 giờ trong ngày, có bao nhiêu cuộc họp, tiếp xúc với bao nhiêu người, vậy chính Thủ tướng lại là người phát tán mầm bệnh sang cho những người đến họp với Thủ tướng.
Nếu thống nhất với kết luận là con Covid-19 sẽ sống lâu dài với chúng ta, chúng ta sẽ có đối sách (kinh tế - xã hội – văn hóa) thích hợp với nó để tồn tại trong tương lai. Nếu chủ quan cho rằng, sau đợt thực hiện giãn cách xã hội cả nước (15/4), cộng với Hà Nội và Tp. HCM và một số thành phố khác nữa thực hiện giãn cách xã hội thêm 1 tuần, đến ngày 22/4 mà nghĩ rằng sẽ không còn dịch Covid-19 nữa, sẽ là sai lầm.
Theo tôi cần chuẩn bị cho tình huống sẽ còn các làn sóng Covid-19 tiếp theo. Sẽ là toàn diện hơn, hiệu quả hơn khi có những chính sách, giải pháp để sống lâu dài với con Covid-19. Ví dụ cần phải dốc sức, ưu tiên cao độ cho nghiên cứu sản xuất vắc xin, thuốc điều trị đặc hiệu. Tìm giải pháp thích hợp hơn, hiệu quả hơn giải pháp giãn cách xã hội (social distancing) của năm 1918 chống đại dịch cúm Tây Ban Nha. Vì giải pháp social distancing là hy sinh kinh tế, chấp nhận phá sản, cắt đứt giao tiếp xã hội, để bảo vệ tính mạng cho những người cao tuổi, có bệnh nền.
Chúng ta đang sống ở đỉnh cao của kỷ nguyên thông tin, Thế giới phẳng, trí tuệ nhân tạo, vạn vật kết nối (Internet of Thing), cách mạng công nghiệp 4.0, thế mà chịu bó tay trong quản trị cách ly mầm bệnh, vẫn phải dùng giải pháp của năm 1918 để đối phó với các làn sóng tiếp theo của đại dịch Covid-19. Bao giờ làn sóng này chấm dứt? không một nhà tiên tri nào biết. Khi nào làn sóng thứ hai sẽ đến? và con virus của làn sóng này sẽ hiền hơn hay dữ dội hơn? Không một nhà tiên tri nào có thể trả lời được. Khi nào làn sóng thứ ba sẽ đến? Và mặt mũi của con virus này sẽ ra sao? Không một nhà khoa học nào chuyên về virus có thể trả lời được. Tôi chỉ biết cầu mong sao cho con virus của những làn sóng tiếp theo sẽ hiền hòa hơn, thân thiện hơn với con người.
Chỉ qua thực tế, qua những việc đã làm, con người mới biết, mới vỡ lẽ ra, mới học được thêm điều mới. Loài người đã có câu “vừa học, vừa làm” hay “làm đến đâu học đến đó” hay “đi một đỗi đàng học một sàng khôn”. Do vậy, không nên trách sai lầm này của WHO.
Theo tôi thì WHO sau khi nhận được báo cáo của Trung Quốc đã xử lý tức thì, họp khẩn các phòng ban chuyên môn và cử đoàn chuyên gia đến ngay Trung Quốc để nghiên cứu v.v.. Cho dù WHO có đưa ra những khuyến nghị sai, chậm trễ, thiên vị Trung Quốc thì Tổng thống và các Thủ tướng với các Bộ Y tế tham mưu dưới quyền chẳng lẽ cứ thế mà nghe? Nhắm mắt nghe và làm theo khuyến nghị sai, hướng dẫn sai? Điều này là không thể có. 187 nước khác, tạm gọi là đã thành công, đâu có nhắm mắt nghe theo những khuyến nghị và hướng dẫn sai.
Có một câu hỏi lớn mà tôi không thể tự trả lời được cho mình, mong được bạn nào giúp đỡ sẽ là quá tốt. Đó là tại sao Mỹ, Italia, Tây Ban Nha, Pháp, Anh, Bỉ, những quốc gia mạnh mẽ toàn diện, lại thất bại so với khoảng 150 quốc gia nghèo và yếu kém khác? Vì đó là sự vô lý rất lớn!. Cần được nghiên cứu và giải đáp thật sự khoa học. Còn câu hỏi tại sao con Covid-19 lại “bỏ qua” giới trẻ mà chỉ tấn công người già, có bệnh nền? tôi đã tìm được lời giải cho bản thân.
Sau đại dịch, trước sức ép dựa trên “cảm tính” tràn lan và đòn giáng chí mạng của Tổng thống Mỹ Donald Trump là cắt giảm ngân sách đã cam kết tài trợ cho WHO, nên tôi nghĩ ông Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus sẽ tham khảo ý kiến của những đồng nghiệp, bạn bè, từ đó có thể sẽ tự nguyện từ chức. Vì ở vị trí đó cũng rất mệt, vất vả và đau đầu. Chức quyền ở các nước phương Tây thực sự không đến nỗi hấp dẫn các đấng mày râu, không xí xớn được cái gì, do vậy họ thường nhường cho chị em. Phụ nữ thường ít nghĩ đến vật chất hơn, liêm chính hơn, công tâm hơn, không như các quan ông phải lo chu cấp cho người nọ, người kia.
Nguyễn Đức Thắng, Hà Nội ngày 17/4/2020
Tất cả các bài viết trên website này là của tác giả NGUYỄN ĐỨC THẮNG, Email: ndthangndt@yahoo.com
