Hà Nội, ngày 27/5/2019
|
Kính gửi: |
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc Ông Nguyễn Thiện Nhân, Bí thư Thành ủy Tp. HCM Chủ tịch UBND Tp. HCM Bộ trưởng Bộ Xây dựng Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bộ trưởng Bộ Tài chính Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Quốc hội |
(về DỰ ÁN VỆ SINH MÔI TRƯỜNG GIAI ĐOẠN 2 Tp. HCM
LÀ PHẢN KHOA HỌC VÀ RẤT CÓ HẠI CHO ĐẤT NƯỚC)
Tôi tên là Nguyễn Đức Thắng, cán bộ Nhà nước về hưu năm 2008, có quá trình công tác, khởi đầu tại Viện Kỹ thuật quân sự, tiếp đến là Viện Khoa học Việt Nam và cuối cùng là Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Bộ Xây dựng và UBND thành phố Hồ Chí Minh đang triển khai thực hiện Dự án vệ sinh môi trường giai đoạn 2, có tổng vốn đầu tư 524 triệu USD, trong đó vốn vay của Ngân hàng Thế giới 450 triệu USD. Dự án đã hoàn thành xây dựng 2 tuyến cống bao dọc hai bên bờ kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè, để thu gom toàn bộ nước thải của 5 quận là Tân Bình, Quận 3, Phú Nhuận, Bình Thạnh và Quận 1 dẫn về nhà máy xử lý nước thải (XLNT) tập trung, công suất 480.000m3/ngày (lớn nhất Đông Nam Á), tại phường Thạnh Mỹ Lợi, Quận 2.
Như vậy là chúng ta đang bỏ ra 524 triệu USD để phủ định những kết quả đạt được của giai đoạn 1, làm gia tăng ngập úng Tp. HCM trong suốt đời vận hành của dự án và kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè sẽ chết hẳn, chết vĩnh viễn vì thường xuyên phơi bùn đáy. Vì quan điểm thực hiện dự án là quan điểm TRỊ THIÊN, phản khoa học, cắt bỏ chức năng thoát nước, thoát lũ mà tạo hóa đã sinh ra cho kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè. Khi thiết kế dự án đã xem nhẹ một qui luật cơ bản trong khoa học thoát nước và việc áp dụng cách tiếp cận xử lý nước thải tập trung, qui mô hoành tráng ở trường hợp này hoàn toàn thất bại ngay từ ở tư duy thiết kế.
Tôi thấy mình phải có trách nhiệm gửi thư này (đính kèm là bài viết DỰ ÁN VỆ SINH MÔI TRƯỜNG GIAI ĐOẠN 2 CỦA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LÀ PHẢN KHOA HỌC VÀ CÓ HẠI CHO ĐẤT NƯỚC) tới Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng và lãnh đạo các Bộ, ngành liên quan cân nhắc, xem xét và có nguyện vọng mong nhận được ý kiến trả lời.
Kính thư,
Nguyễn Đức Thắng
Địa chỉ:
Điện thoại: 0352344233, email: ndthangndt@yahoo.com
DỰ ÁN VỆ SINH MÔI TRƯỜNG GIAI ĐOẠN 2 CỦA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LÀ PHẢN KHOA HỌC VÀ RẤT CÓ HẠI CHO ĐẤT NƯỚC
(Còn gọi là dự án nhà máy XLNT cho lưu vực kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè )
Ngày 24/2/2017, Ban quản lý Dự án vệ sinh môi trường giai đoạn 2 của Tp. HCM thực hiện lễ khởi công gói thầu XL-01 “Thi công tuyến cống bao” cho kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè. Giai đoạn 2 của Dự án có tổng vốn đầu tư 524 triệu USD tương đương hơn 11.000 tỷ đồng; trong đó vốn vay của Ngân hàng Thế giới 450 triệu USD, 74 triệu USD còn lại là vốn đối ứng của thành phố.
Mục tiêu lớn nhất của dự án VSMT giai đoạn 2 là thu gom toàn bộ nước thải của vùng lưu vực kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè, không cho xả thẳng vào Kênh như mọi khi, mà dẫn về nhà máy xử lý nước thải tập trung, nước sau xử lý đạt tiêu chuẩn Môi trường loại A, sẽ đổ vào sông Sài Gòn. Bao gồm 2 hạng mục công trình chính sau:
Dự án xử lý nước thải lớn nhất Đông Nam Á này với 2 tuyến cống bao thu gom mọi thứ nước (nước thải, nước mưa, nước lũ) chạy dọc 2 bên bờ kênh, sẽ phủ định những kết quả của Giai đoạn 1. Trong suốt đời hoạt động của nhà máy sẽ
a) LÀM GIA TĂNG MẠNH MẼ ÚNG NGẬP SAU MƯA và
b) LÀM CHO KÊNH THƯỜNG XUYÊN KIỆT NƯỚC, PHƠI BÙN ĐÁY.
Đáng tiếc, hai tác động môi trường tiêu cực to lớn như vậy đã lọt qua Hội đồng Thẩm định Quốc gia về Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) của dự án. Dưới đây là những phân tích, chứng minh:
I. GIAI ĐOẠN 2 ĐƯỢC THIẾT KẾ THEO QUAN ĐIỂM TRỊ THIÊN, PHẢN KHOA HỌC NÊN ĐÃ THẤT BẠI:
Kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè dài 8,7 km, bắt nguồn từ quận Tân Bình, chảy qua Quận 3, quận Phú Nhuận, quận Bình Thạnh đến Quận 1 và đổ ra sông Sài Gòn. Khổ rộng ngang của Kênh, nơi hẹp nhất khoảng 25m tại đường Phạm Văn Hai (quận Tân Bình) và nơi rộng nhất khoảng 200m tại cầu Thị Nghè, nối đường Nguyễn Thị Minh Khai với đường Xô Viết Nghệ Tĩnh.
Kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè được tạo hóa sinh ra để thoát nước cho một lưu vực bao gồm 5 quận nói trên có tổng diện tích là 61km2. Mỗi khi có mưa lớn đổ xuống, mọi thứ nước (mưa, lũ, nước thải sinh hoạt) đều nhanh chóng chui vào các cống cấp 3, cấp 2 và đổ vào Kênh chảy tiếp ra sông Sài Gòn. Trường hợp mưa to, lũ lớn không thoát kịp, nước sẽ ứ, tràn ngập kênh, gây ngập úng đường phố diện rất rộng (toàn lưu vực).
HÌNH VẼ MÔ TẢ DỰ ÁN VSMT GIAI ĐOẠN 2 TP. HỒ CHÍ MINH
Khi nhà máy XLNT đi vào vận hành, mọi thứ nước (bao gồm nước thải, nước mưa, nước lũ) sẽ bị chặn lại và thu gom vào 21 giếng thu (đường kính trong 9m). Nước từ các giếng thu chảy qua 21 đoạn cống nối ngắn và bé, đường kính từ 0,6m đến 1,0m để vào 19 hố ga trên 2 tuyến cống bao ngầm (có đường kính từ 2,5m đến 3,2m) chạy dọc hai bên bờ Kênh, để dẫn về nhà máy XLNT đặt tại phường Thạnh Mỹ Lợi thuộc Quận 2.
Hệ thống thoát nước và chống ngập úng của hầu hết các đô thị trên Thế giới đều dựa vào 2 loại sau đây:
Những gì mà tự nhiên đã ban tặng, trên Thế giới họ đều giữ nguyên, có nghĩa là không xóa bỏ, không san lấp kênh mương hay ao hồ, đầm lầy. Tuy nhiên, 30 năm phát triển vừa qua, nhiều ao, hồ, vùng đất trũng và các con mương nhỏ ở Tp. HCM đều đã bị san lấp. Hoạt động này có thể gọi đơn giản là “đổi đất ao hồ thành đất xây dựng, lấy ngập úng” hoặc “chấp nhận ngập úng để có đất xây dựng”, mặc dù rất nhiều khu đô thị với nhiều ngàn tỷ đồng đổ vào đó, nhưng hiện vẫn hoang vắng, không có người ở; vì mục đích đầu tư là để kinh doanh kiếm lời, chứ không có nhu cầu để ở.
Dự án giai đoạn 2 đã CẮT BỎ HOÀN TOÀN CHỨC NĂNG THOÁT NƯỚC TẠO HÓA ĐÃ BAN TẶNG cho kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè. Trong tương lai lâu dài, kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè sẽ không còn được dẫn, đưa nước vào sông Sài Gòn nữa. Thậm chí khi có mưa lớn và lũ lớn về thì kênh rộng lớn như vậy (từ 25m – 200m) sẽ trở nên “thất nghiệp” hầu như không có nước, nằm chơi ngắm nhìn dòng lũ cuồn cuộn chảy trong 2 tuyến cống bao ngầm mới xây có đường kính từ 2,5m – 3,2m dẫn về nhà máy XLNT.
Nói chính xác là tất cả nước sẽ bị “nghiêm cấm” đổ vào Kênh. Vậy Kênh mà không có nước, Kênh sống bằng gì? Khi này, nguồn nước sống duy nhất của Kênh là nhờ vào triều cường, nước sông Sài Gòn sẽ từ từ dâng lên chảy ngược vào Kênh. Khi triều lui, nước sông Sài Gòn sẽ hạ xuống, kéo theo nước trong Kênh giảm dần đến cân bằng với chân triều. Vậy là Kênh về mức bị “kiệt” nước.
Ba ảnh dưới đây và những thông tin được đăng trên báo VnExpress Thứ hai, 15/4/2019, 08:34 (GMT+7), tiêu đề “Bên trong tuyến cống ngầm gần 2.000 tỷ đồng ở Sài Gòn”
Tất cả mọi người dân, kể cả các cháu bé học từ lớp 5 trở lên đều tin rằng thoát nước trong kênh mương rộng lớn bao giờ cũng nhanh hơn, nhiều hơn, tốt hơn thoát nước trong cống nhỏ có đường kính 3m. Thoát nước trong cống có đường kính 3m bao giờ cũng sẽ tốt hơn trong cống có đường kính 1m.
GIẢI PHÁP TRỊ THIÊN, CẮT BỎ CHỨC NĂNG THOÁT NƯỚC, CHỐNG NGẬP ÚNG MÀ TẠO HÓA ĐÃ SINH RA CHO KÊNH/SÔNG, ĐÃ THẤT BẠI NGAY TỪ KHI KÝ QUYẾT ĐỊNH PHÊ DUYỆT ĐẦU TƯ DỰ ÁN.
II. KHÔNG TÔN TRỌNG MỘT QUI LUẬT TRONG THOÁT NƯỚC:
Một qui luật trong lĩnh vực khoa học thoát nước nói chung. Đó là “Lưu lượng nước thoát của toàn bộ tuyến cống được quyết định bởi đoạn cống yếu nhất”. Qui luật này được tôi suy ra từ qui luật về chuỗi các phản ứng hóa học dây chuyền mà tôi học được thời sinh viên đại học năm thứ 3 (năm 1971). Qui luật này trái ngược với suy nghĩ thông thường của chúng ta là đoạn cống to nhất mới quyết định, là chủ đạo thoát nước của toàn tuyến. Qui luật này sẽ rất dễ hiểu thông qua ví dụ minh họa bằng số như sau: Có một tuyến cống ngầm thoát nước, ngoằn ngèo, gấp khúc, dài 1000m, với đường kính của ống là 1m. Ví dụ chỉ cần một đoạn 2m nào đó trong toàn tuyến bị sập, gẫy do cũ nát, hay do độ cao các đáy cống bị so le, khấp khểnh, hay do bị tắc nghẽn rác thải đến 70% đường kính của ống, thì lưu lượng nước thoát của toàn tuyến này sẽ giảm xuống, chỉ còn 30%, mặc cho toàn bộ 998m cống còn lại là trơn tru, thông thoáng. Từ chỗ tắc trở về phía đầu cống lên mặt đường sẽ ngập ứ nước. Sau chỗ tắc đến cuối cống sẽ rộng, thông thoáng, nước chỉ chiếm có 30% lòng cống. Nếu ai không tin qui luật này, có thể tự làm thí nghiệm để kiểm chứng.
Mặc cho tuyến cống bao có đường kính 3,2m, nhưng đoạn cống nhỏ nối từ giếng thu vào hố ga có đường kính 0,6m – 1,0m sẽ quyết định lưu lượng thoát nước của toàn tuyến. NƯỚC CHẢY BỊ TẮC CỐNG SẼ LÀ HIỂN NHIÊN.
https://www.tienphong.vn/xa-hoi/hang-nghin-ty-troi-song-vi-rac-1303733.tpo
Báo Tiền phong đăng ngày 21/7/2018 “Mỗi ngày, các công nhân Công ty môi trường đô thị vớt khoảng 7-8 tấn rác thải trên kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè (có lục bình thì lên tới 16 tấn/ngày). Còn lưu vực kênh Ðôi, kênh Tẻ mỗi ngày vớt 42 - 43 tấn rác (có lục bình lên tới 60 tấn/ngày)… Ông Nguyễn Toàn Thắng, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết mỗi ngày thành phố thải ra gần 9.000 tấn rác sinh hoạt và hơn 2.300 tấn rác do người dân tự ý xả ra môi trường. Do đó, nếu không có giải pháp thu gom, xử lý triệt để lượng rác người dân tự xả ra môi trường sẽ trôi xuống cống thoát nước hoặc trôi nổi ngoài môi trường”.
Như vậy, dự án giai đoạn 2 sẽ PHỦ ĐỊNH NHỮNG KẾT QUẢ CỦA GIAI ĐOẠN 1, GIA TĂNG MẠNH MẼ ÚNG NGẬP Tp. HCM.
III. BỘ XÂY DỰNG ĐÃ CHỌN SAI CÁCH TIẾP CẬN TRONG XỬ LÝ NƯỚC THẢI CHO HÀ NỘI VÀ TP.HCM:
Trên Thế giới có hai cách tiếp cận trong xử lý nước thải, đó là Tập trung và Phi tập trung/phân tán, (centralized và decentralized approach), tùy điều kiện cụ thể đối với từng đô thị mà chọn để đạt mục tiêu mong muốn.
Phần lớn các nhà máy XLNT trên Thế giới là phân tán, phi tập trung, qui mô vừa và nhỏ, rải rác khắp nơi. Ngày càng phổ biến những nhà máy XLNT kiểu này, được sản xuất trước, theo các modul, chỉ việc mang đến hiện trường lắp đặt và sử dụng (prefabricated wastewater treatment plant). Quan điểm XLNT thực hiện bảo vệ môi trường là đúng, là chuẩn mực Thế giới. Khi nước thải xả vào môi trường quá mức với khả năng chịu tải của hệ sinh thái (carrying capacity of ecosystem) sẽ gây hại, do vậy cần phải xử lý nước thải. Khi liều lượng nước thải xả vào môi trường vẫn còn trong khả năng chịu tải của hệ sinh thái, không gây hại cho hệ sinh thái (hệ sinh thái tự xử lý, làm sạch nước thải, được gọi là những dịch vụ của hệ sinh thái – services of ecosystem) thì không cần phải xử lý nước thải.
Với mục đích cứu, làm sống lại các con sông của Hà Nội và kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè, Bộ Xây dựng đã chọn cách tiếp cận tập trung, xây nhà máy XLNT qui mô rất lớn cho Hà Nội hoặc Tp. HCM.
Ngày 7/10/2016, Hà Nội và Bộ Xây dựng đã làm lễ khởi công thực hiện Dự án XLNT Yên Xá cho nửa Tây của Hà Nội (lưu vực sông Lừ, sông Tô Lịch và sông Nhuệ), dự kiến hoàn thành vào năm 2019, tổng vốn đầu tư 16.293 tỷ đồng (khoảng 800 triệu USD vốn ODA Nhật Bản). Về ý tưởng, cách tiếp cận và thiết kế y hệt dự án giai đoạn 2 của Tp. HCM, gồm hai hạng mục chính sau:
Với tư duy, quan điểm TRỊ THIÊN, PHẢN KHOA HỌC, cắt bỏ chức năng tạo hóa đã ban tặng cho các con sông là thoát nước (mưa, lũ, thải sinh hoạt) nên các con sông Tô Lịch, sông Lừ, sông Nhuệ sẽ tuyệt nhiên KHÔNG CÓ NƯỚC ĐỂ NUÔI SÔNG. Vì các con sông ở Hà Nội không liên quan đến thủy triều (như kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè ở Tp. HCM) nên BÙN ĐÁY SÔNG SẼ KHÔ CỨNG và các cháu thiếu nhi có thể xuống chơi đá bóng dưới lòng sông.
Sông Tô gắn với lịch sử Hà Nội, cho muôn đời con cháu mai sau:
Khi vua Lý Thái Tổ khai sinh ra kinh thành Thăng Long, con sông Tô trong ngần còn ở ngoại ô của kinh thành. Trải qua hơn 1000 năm phát triển, ngày nay sông Tô là con sông duy nhất uốn lượn quanh co, mượt mà, ở giữa tim của Thủ đô Hà Nội. Mé Đông và mé Tây của sông Tô đã phát triển đậm đặc dân cư. Hà Nội có Hồ Gươm đã đi vào lịch sử, là biểu tượng linh thiêng, thì con sông Tô cần phải được đầu tư để trở thành con sông đẹp nhất của Hà Nội cho muôn đời con cháu mai sau. Con sông Tô phải có nước trong ngần, cá bơi lội tung tăng, hai bên bờ phải là những thảm thực vật, những hàng cây đầy hoa lá hương thơm ngào ngạt. Trên sông là những con thuyền du lịch trở khách thăm quan, chiêm ngưỡng vẻ đẹp đầy sắc màu. Suốt dọc hai bên sông luôn là những nơi sạch nhất, đẹp nhất, nghỉ ngơi, vui chơi giải trí của mọi người dân Hà Nội và khách du lịch trong và ngoài nước. Sông Tô phải là nơi nuôi dưỡng những cảm xúc đầy lãng mạng cho các nhà văn, nhà thơ, họa sĩ và nhạc sĩ sáng tác”.
Ước mong trên là rất chính đáng. VỐN ĐẦU TƯ ĐÃ CÓ, GIẢI PHÁP VÀ CÔNG NGHỆ CHUẨN LUÔN LÀ SẴN CÓ, tương tự như vậy là đối với kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè. Vậy tại sao Bộ Xây dựng và UBND thành phố Hà Nội và Tp. HCM lại chọn cách làm các con sông và kênh chết hẳn, chết nhanh vĩnh viễn và gia tăng ngập úng?
Cần dừng ngay mọi hoạt động xây dựng đang triển khai. Vì THIỆT HẠI ÍT CÒN HƠN LÀ THIỆT HẠI NHIỀU VÀ LÂU DÀI MÃI VỀ SAU. Giữa XLNT và chống ngập úng thì phải ưu tiên chống ngập úng trước tiên, không vì XLNT mà làm gia tăng ngập úng. Đấy là phương châm chung của Thế giới.
Tôi không biết hiện nay Bộ Xây dựng, UBND Hà Nội và UBND Tp. HCM đang có những vướng mắc, băn khoăn gì? Nhưng tôi sẵn lòng cùng họ trao đổi bàn bạc để cụ thể hóa hơn nữa giải pháp XLNT phân tán, phi tập trung để cứu các con sông/kênh sống lại thực hiện đa chức năng: THOÁT LŨ, VĂN HÓA VÀ KINH TẾ. Tôi tin là tôi còn có những sáng kiến khác nữa có ích cho họ.
Trân trọng cám ơn bạn đọc
Nguyễn Đức Thắng
P/S. Tôi cũng đồng thời là tác giả của các bài viết kiến nghị sau:
Chi tiết các bài viết trên xin xem tại website nguyenducthang.vn tại các chuyên mục tương ứng.
Tất cả các bài viết trên website này là của tác giả NGUYỄN ĐỨC THẮNG, Email: ndthangndt@yahoo.com
